Het Portfolio is de digitale communicatieomgeving voor kinderen. Zij kunnen hun leervoortgang bijhouden, vastleggen waar ze trots op zijn en hierover communiceren. Er kan gebruik gemaakt worden van een of meerdere of helemaal geen leerlijnen. Kinderen kunnen een aangepast eigen leerprogramma hebben of samenstellen. Maar ze kunnen ook samenwerken in groepen. Wat de reden ook is om te werken met het Portfolio, kinderen krijgen hiermee een middel in handen om meer autonoom te kunnen werken. Wel altijd in afstemming met de leerkracht. Dit artikel gaat dieper in hoe het Portfolio succesvol te kunnen inzetten in die samenwerking en communicatie.
Om te beschrijven wat een succesvol gebruik van het Portfolio is, maken we gebruik van de inzichten die we hebben opgedaan uit de samenwerking met professor Eddie Denessen van de Radboud Universiteit en de Universiteit van Leiden.
Om het Portfolio succesvol te gebruiken zijn er een vijftal factoren van belang:
Gedeelde inspanning
Het gemaakte werk kunnen verantwoorden
Evaluatie van een reflectie op groei
Duidelijkheid over de functionaliteit die een leerling ter beschikking staat
Mogelijkheid tot het tonen van meerdere vaardigheden
ADVIES 1. Gedeelde inspanning
Werken aan het Portfolio is samenwerken. In de eerste plaats tussen leerkracht en leerling, maar ook samen met ouders als het even kan. Die samenwerking begint bij het plannen van taken tot het bespreken van de resultaten. De leerling is hierbij bij voorkeur de actor en de leerkracht geeft feedback. De feedback gaat over wat de leerling heeft gedaan en hoe het is aangepakt. Na de bespreking van het resultaat volgt de feedforward, de volgende stap.
ADVIES 2. Het gemaakte werk kunnen verantwoorden
Leerlingen kunnen in het Portfolio aangeven welk werk zij gemaakt hebben. De leerkracht kan vervolgens zien om welke taak het gaat en of de taak ook daadwerkelijk gemaakt is. De leerling beschrijft op zijn werkblad wat hij heeft gedaan en laat zien dat hij de taak heeft afgerond.
ADVIES 3. Evaluatie van reflectie op groei
Bij de evaluatie van de reflectie op de groei van een leerling is het van belang dat zowel de leerling als de leerkracht kunnen zien welke vooruitgang wordt geboekt. Maar ook wat de sterktes en zwaktes van een kind zijn en waar de verbetermogelijkheden zitten. Wanneer leerlingen dit zelf laten zien is het leereffect het grootst. Daarom kan een leerling bij elk behaald doel ook zelf in zijn werkblad tekst kwijt voor de evaluatie. Dit verhoogt de motivatie weer verder om door te gaan en verhoogt het gevoel van competentie bij leerlingen.
ADVIES 4. Duidelijkheid over de functionaliteit die een leerling ter beschikking staat
Om het Portfolio goed als middel in te kunnen zetten is het voor leerlingen van groot belang dat zij het Portfolio begrijpen en weten wat ze ermee kunnen doen. Hiervoor is uitleg en oefening nodig. Voor de motivatie van een leerling is het van belang dat de leerling zich competent voelt om de taak uit te kunnen voeren. Daartoe is het evenzeer van belang dat de leerling zich competent genoeg voelt om met het Portfolio zelf om te kunnen gaan.
ADVIES 5. Mogelijkheid tot het tonen van meerdere vaardigheden
Vaardigheden die leerlingen ontwikkelen zijn bijvoorbeeld:
Analytisch
Onderzoekend
Creatief
Ontwerpen
Samenwerken
Plannen
De leerling kan in het Portfolio met een foto, een video, een document of een presentatie vastleggen welk doel is behaald en welke vaardigheden gebruikt zijn. Kinderen kunnen laten zien wat ze gedaan hebben en hier ook over kunnen communiceren. Zij kunnen dit delen met de leerkracht en de ouders.
Een Portfolio is een social media middel. Voor kinderen is het, net zo goed als voor volwassenen, van belang dat zij een social presence hebben. Een leerling is meer dan een set vaardigheden. Een leerling is een mens die zich zowel sociaal als emotioneel wil kunnen uiten. Dit kan met behulp van de volgende vier aspecten:
Focus
Eigen identiteit
Veiligheid
Stijl
ADVIES 1. Focus
Leerlingen zijn van nature nieuwsgierig en dat lukt het beste via de weg waar hun persoonlijke interesse op dat moment ligt. Binnen grenzen uiteraard. Het Portfolio dringt leerlingen geen taken of leerdoelen op. Zij kunnen zelf leerdoelen aanmaken of kiezen uit leerdoelen in leerlijnen. Het kindgesprek hierover tussen leerkracht en leerling is van belang om de voortgang ten aanzien van het gehele curriculum in de gaten te houden. Het aanbod van leerdoelen kan binnen het Portfolio beperkt worden zodat leerlingen gefocust kunnen blijven.
ADVIES 2. Eigen identiteit en eigenaarschap
Een eigen identiteit kunnen creëren voor leerlingen betekent dat zij hun Portfolio kunnen personaliseren en aanpassen. Door de keuzes die zij maken in te behalen leerdoelen en ook door eigen leerdoelen aan te kunnen vullen ontstaat per leerling een uniek Portfolio. Een Portfolio waar het kind controle over heeft. Hiermee krijgt een leerling verantwoordelijkheid over het eigen leerproces.
ADVIES 3. Veiligheid
Het is voor alle gebruikers, leerlingen, leerkrachten en ouders, van belang dat zij zeker weten dat de gedeelde informatie alleen gedeeld wordt met degenen waarmee gecommuniceerd wordt. Het Social Schools platform inclusief het Portfolio is een besloten community die afgeschermd is van het openbare Internet. Kinderen, leerkrachten en ouders kunnen hun content zelf beheren. Zij bepalen wat er met wie gecommuniceerd wordt. Alles binnen de regels van de AVG en de Onderwijswetgeving.
ADVIES 4. Stijl
Stijl betreft het op een eigen wijze communiceren en presenteren. Wat leerlingen willen vastleggen in documenten, sheets en slides of foto’s en video’s is aan hun zelf. Het Portfolio is vormvrij.
Naast de communicatie met de leerkracht en de ouders is het van belang dat kinderen ook onderling kunnen communiceren. Zo leren ze van elkaar, geven elkaar feedback en het werkt spiegelend. Dat kan leiden tot verdere verbetering van de zelfevaluatie en de leerresultaten.