Inmiddels beschikken we al weer enige tijd over de derde generatie kerndoelen van SLO. Alle scholen maken gebruik van deze laatste generatie kerndoelen. De kerndoelen zijn globaal gesteld en bieden veel ruimte voor eigen invulling. Tussendoelen en leerlijnen helpen om een verdeling over de leerjaren te kunnen maken. Dit artikel laat zien hoe je met leerlijnen in het Portfolio kan werken.
Een leerlijn is een aantal leerstofdoelen die in een logische volgorde zijn geplaatst. Zodoende kent een leerlijn een interne samenhang. Leerlingen die werken met een leerlijn zien welke doelen zij kunnen behalen. Hieruit kiezen zij een of meer doelen waaraan zij de komende periode willen werken. Door de keus bij het kind te leggen wordt de motivatie om te leren vergroot.
Een leerlijn is een hulpmiddel. Er zijn voorgevulde leerlijnen zoals die van SLO of Het Nieuwe Leren. Leerlijnen kunnen ook zelf samengesteld worden. Leerlijnen kunnen gekoppeld worden aan een methode of verwijzen naar een app. Maar leerlijnen kunnen de leerling ook vrij laten hoe het kind het leerdoel wil bereiken. De leerlijnen in het Portfolio zijn methode en leverancier onafhankelijk.
Het werken met een leerlijn vergt een aanpak. Een leerlijn is een hulpmiddel om te leren. Het dus van belang dat het kind uiteindelijk kan laten zien een leerdoel te beheersen en dat de leerkracht dit kan controleren en bevestigen. Dan kan een leerdoel daadwerkelijk als afgesloten worden beschouwd.
De aanpak om goed te werken met een leerlijn bestaat uit een aantal te doorlopen stappen:
Doelen
Planning
Afstemming
Instructie
Middelen
Oplevering
Communicatie
Feedback
Afronden
Een leerling kiest een of meerdere doelen waaraan de komende periode gewerkt gaat worden. Binnen een leerlijn kan een kind meerdere leerdoelen tegelijk kiezen om er aan te gaan werken. Over het algemeen zal de leerkracht een aantal leerdoelen klaar hebben staan waaruit de leerling kan kiezen.
De leerling maakt een planning voor het behalen van een leerdoel. Veel leerdoelen hebben een korte plan horizon van een dag of enkele dagen. Denk bijvoorbeeld aan reken of natuurkunde leerdoelen. Maar er kunnen ook opdrachten tussen zitten met project eigenschappen. Denk hierbij aan geschiedenis waarbij gevraagd wordt een werkstuk ergens over te maken. Dat kan wellicht een maand duren met wekelijkse tussendoelen.
Een leerling dan wel de leerkracht stemt de te behalen doelen en de planning af. Keuzevrijheid voor de leerling is een groot goed, maar mag niet leiden tot vrijblijvendheid. Afstemming door middel van het Kindgesprek is de geëigende weg en met ouders erbij het Oudergesprek.
Bij het leerdoel is een instructie met uitleg over het leerdoel belangrijk. Dit kan zijn een uitleg van de leerkracht aan de hele klas, een kleiner groepje of individueel. Het kan ook een instructiefilmpje zijn. De leerkracht geeft dit aan.
De middelen om een leerdoel te behalen liggen buiten het Portfolio. Het kan een boek zijn, een leer-app, maar ook een digitale camera, een presentatieprogramma dan wel een editor. Het eindresultaat kan als een bijlage bij het behaalde leerdoel gevoegd worden.
Alvorens een leerling een doel kan afronden is het belangrijk dat de leerling feedback geeft op het bereikte doel. Wat heeft de leerling gedaan om het doel te behalen, hoe ging dat, wat ging er goed, waar is het kind trots op en wat was lastig. Hiervoor is er een vrij notitieveld in het Portfolio.
Daarna zal de leerkracht beoordelen of het leerdoel behaald is en zelf ook feedback geven. Dit doet de leerkracht in een persoonlijk bericht aan het kind. Na de bespreking wordt het leerdoel afgerond en kan een volgend leerdoel gesteld worden. Leerkrachten blijven uiteraard de voortgang van het gehele leerproces bewaken.
Er zijn verschillende vooraf gevulde leerlijnen van SLO en Het Nieuwe Leren waarvan gebruik gemaakt kan worden. Maar leerkrachten kunnen leerlijn ook zelf opzetten. Hiermee kan een eigen bibliotheek van leerlijnen aangelegd worden en optimaal gebruik gemaakt worden van de eigen ervaring.
Leerlijnen kunnen bestaan uit een set van enkelvoudige leerdoelen. Bij taal en rekenen komt dit veel voor. Na een instructie volgen een aantal opgaven. Wanneer deze gedaan zijn kan door worden gegaan met het volgende leerdoel. Bij een vak als geschiedenis kan bijvoorbeeld projectmatig gewerkt worden door een of meerdere leerlingen. Zij diepen een specifiek onderwerp uit en maken hiervoor bijvoorbeeld een filmpje. Hierin kunnen meerdere leerdoelen tegelijk gerealiseerd worden. Naast geschiedenis doelen kunnen er ook doelen op het gebied van samenwerking en 21-eeuwse vaardigheden behaald worden. Bij creatieve vakken hoeft het doel niet vooraf vast te staan. Leerlingen kunnen samen met de leerkracht voor een set aan leerdoelen gezamenlijk via bijvoorbeeld een brainstorm tot een thema komen. Door het werk hieraan te verdelen en te plannen kunnen leerlingen samen een thema realiseren. Elke leerling maakt een eigen set doelen aan in het Portfolio en een planning in de agenda.